Een interessant bezoek aan de zinkfabriek op donderdag 20 april ’s morgens.
Na de lunch was er een wandeling met twee gidsen in het nabijgelegen monumentendorp.
Klik hiervoor de foto’s
Op donderdagmorgen 20 april 2023 om half elf verzamelden zich 24 Voeks-leden met partners bij de bewaking van de Nyrstar zinkfabriek bij Budel-Dorplein (dicht bij het “drieprovinciënpunt” van Noord-Brabant, Nederlands Limburg en Belgisch Limburg). Vervolgens naar het hoofdkantoor van de fabriek onder begeleiding van Nyrstar medewerker Roger Staals. Geen ontvangst met inleidend praatje, waarschijnlijk door afwezigheid van de gastheer wegens ziekte – pure pech. Gelijk na toiletbezoek en bekertje koffie door een volijverige Roger naar de kleedkamer vergezeld. Daar hingen rode overalls, stonden veiligheidsschoenen en lagen helmen, veiligheidsbrillen en oordopjes gereed voor de bezoekers. Even na elven in vol ornaat naar buiten – de groepsfoto eerst want het dreigde te gaan regenen. Vervolgens het grote terrein op, met af en toe stevig doorstappen langs meterslange pijpleidingen, dampende installaties en rumoerig ‘rotating equipment’. Roger gaf uitleg waar mogelijk, maar veel ging verloren in de herrie. Het deed geen afbreuk aan het ontzag voor o.a. de zwavelzuurinstallaties. Maar vooral de electrolysehal was ronduit indrukwekkend. Eindeloze rijen bakken met zinksulfaatoplossing met daarin hangend aluminium platen die onder stroom staan – in de orde van grootte van het elektriciteitsgebruik van een stad als Eindhoven! Bij dit proces slaat zink neer op de platen dat er later wordt afgeschraapt. Al met al goed voor ± 300.000 ton zink per jaar (ruim 800 ton per dag). Tegen het einde behoedzaam langs warme loodzware blokken ‘Budelzink’ en toen terug naar de kleedkamer – gelukkig was het droog gebleven. De tijd was te kort geweest voor het bezichtigen van de enorme transportfaciliteiten voor de afvoer van al dat zink. Idem voor een betere indruk van de onwerkelijk grote zonnepaneel-parken, vanuit de lucht te zien als meren.
De soep liet zich goed smaken bij de lunch in Gemeenschapscentrum De Schakel, op een kleine twee kilometer afstand van de fabriek. Het te voet bezoeken van het zinkcomplex had inspanning gekost en was ook fris geweest door de wind en door temperaturen te laag voor de tijd van het jaar.
Na de lunch bleven er 20 personen voor de wandeling van anderhalf uur door ‘La Place Dor’, het oude gedeelte van Dorplein. Twee heren in blauwe jassen met de tekst ‘Cicerone Dorplein’, Giel Stolman en Peter van den Heuvel, loodsten het gezelschap in twee groepen van tien door het monumentendorp. Gidsen in Dorplein worden cicerones genoemd, via het Latijn (Cicero = Romeins staatsman en filosoof) en Italiaans afkomstig uit het Frans. Overigens was een andere Romein, regengod Pluvius, de wandelaars niet gunstig gezind: de paraplu’s waren nodig en een groep heeft zelfs moeten schuilen. Het weerhield Giel en Peter niet om met aanstekelijk enthousiasme al lopend en wijzend te vertellen over de activiteiten eind 19e eeuw van met name de twee broers Emile en Lucien Dor. Deze twee telgen uit de Waalse fabrikantenfamilie Dor hebben niet alleen de zinkfabriek gesticht, met eigen (smal)spoorlijn tussen station Budel en de haven aan de Zuid-Willemsvaart, maar ook de nederzetting Dorplein, in eerste instantie als arbeiderskolonie. Het dorp kenmerkt zich door lange rechte lommerrijke straten en grote huizen in Waalse stijl. Met karakteristieke gebouwen zoals het kloosterachtige Hotel Sint-Joseph (bijgenaamd ‘De Cantine’, gebouwd voor vrijgezelle arbeiders, thans vooral bewoond door in de omgeving werkende Polen), de kerk met twee opvallend lage torens (niet meer in gebruik) en het als symbool voor Dorplein dienende Prisonneke (gevangenis, nauwelijks gebruikt). Tientallen jaren zorgde de zinkfabriek ‘van wieg tot graf’ voor de bewoners van Dorplein. Pas na de 60er jaren van de vorige eeuw werd deze afhankelijkheid afgebouwd. Sinds 2011 heeft Dorplein een van rijkswege beschermd dorpsgezicht.
Terug naar De Schakel voor een afzakkertje met afscheid van de cicerones en toen was het tijd om naar huis te gaan – een enerverend èn intensief uitstapje.
Jo Janssen – Activiteiten-coördinator Voeks subregio Oost-Brabant & Limburg – 26 april 2023