Op donderdag 9 maart was een klein gezelschap uit de regio Apeldoorn afgereisd naar Laren in Gelderland om glasblazerij Mart Martorell te bezoeken.
We werden door Mart hartelijk ontvangen met koffie en appeltaart terwijl we een grote collectie glasgeblazen voorwerpen, van miniatuur egeltjes tot grote massieve stieren, op tafels en in vitrines konden bewonderen. Zo gauw het gezelschap compleet was, begon Mart aan een humorvol en technisch smakelijk gebracht verhaal over het ontstaan van het glasblazen, al zo’n 2000 jaar geleden. Door een mengsel van soda, zilverzand en kalk tot 1200 °C te verhitten ontstaat glas. Door toevoegingen van andere stoffen kan het glas een kleur worden gegeven. Groen glas ontstaat bijvoorbeeld door toevoeging van chroomoxide. Wereldwijd zijn er wel 20.000 verschillende glassoorten onder andere door iets andere samenstellingen van de grondstoffen.
Het vloeibare glas gedraagt zich als visceuze suikerstroop werd verteld en gedemonstreerd. Door het vloeibare glas aan het uiteinde van een holle buis te ‘plakken’ en door de buis lucht te blazen via de mond, vormt zich een bolletje hol glas. Door het continue ronddraaien van de buis zakt het vloeibare glas niet uit en wordt de bol mooi rond. De bol kan in een keramieke vorm verder gevormd worden, bijvoorbeeld voor drinkglazen. Dit onderdeel werd geïllustreerd met de korte film van Bert Haanstra ‘Glas’ uit 1953.
Tegenwoordig zijn er voorgefabriceerde glasbuizen in allerlei maten en kleuren beschikbaar, die door aan elkaar smelten, buigen, knippen en uit de vrije hand blazen tot een product worden gevormd. Met behulp van een brander en instrumenten kan er worden geknipt, geplet, tot draad getrokken, omgevouwen, etc, etc. Al vertellend illustreerde Mart dit door een zwaan en en een varken met biggetje in de buik te vormen. Marlies, als moedige aanwezige, nam de uitnodiging aan om met deze techniek een eigen vaas te blazen, die ze mee naar huis mocht nemen.
Erg interessant was hoe werd uitgelegd hoe je glas in glas maakt, hoe kleuren worden aangebracht en belletjes verdeeld worden in een voorwerp. Geen vraag bleef onbeantwoord.
Het gevormde glas product dient langzaam te worden afgekoeld om spanningen te vermijden, want dan volgt altijd breuk. Wanneer heel groot glas is gevormd, gaat dat in een koeloven. Sterk glas resulteert dan, tenzij de wand maar heel dun is geworden (kerstballen). Een flinterdun geblazen bol brak heel snel maar de stukjes sneden niet, het voelde eerder als stukjes cellofaan. Verrassend!
Al wordt heden ten dage bijna alle glas door machines geblazen toch zijn er nog een aantal glasfabrieken en ateliers in Nederland waar met de hand glas wordt geblazen. Onze enthousiaste glasblazer is een van de twee meester glasblazers van Nederland zo leerden we. Begonnen bij de Philips glasblazerij en nu eigenaar van 2 ateliers en les gevend waar in Nederland nog met de mond geblazen wordt (bv Leerdam glas). Ook bij dit ambacht is opvolging uiteindelijk een zorg, want een reguliere school bestaat hier niet voor.
Het was een zonder meer een leerzame morgen. Vol bewondering voor het ambacht van een glasblazer werd er nog een poosje nagepraat, wat vervolgd werd in een grand café in Laren bij de lunch.
Jeanine Klinkenbijl
