Terugblik op de Voeks het Sticht excursie naar Nationaal Monument Kamp Amersfoort, dinsdag 9 mei 2023
Op dinsdag 9 mei 2023 verzamelden zich 31 geïnteresseerden in Hotel Fletcher voor een excursie naar het nabij gelegen Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Het bleek een sombere regenachtige dag te zijn en het kop koffie/thee met gebak in het hotel was dan ook meer dan welkom. Vervolgens gingen de aanwezigen naar Kamp Amersfoort dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers als doorvoer kamp gebruikt werd. Twee zeer deskundige gidsen namen ons mee op een indrukwekkende tour over het buiten- en binnenterrein en een audio tour gefaciliteerd bezoek aan het museum. Dit indrukwekkende gevoel werd nog versterkt doordat er overal nog bloemen(kransen) te zien waren die er op de donderdag ervoor met de 4 mei herdenking waren neergelegd.
De deelnemers hoorden over het ontstaan van Kamp Amersfoort tijdens de mobilisatie van het Nederlandse leger in 1939 en vervolgens de overname door het Duitse leger na de Nederlandse capitulatie. Op 18 augustus 1941 werd het actief door de Duitsers in diens genomen als doorgangskamp. Er werden diverse groepen opgesloten zoals verzetsstrijders, ca. 2500 Joden (voordat Kamp Westenborg in gebruik genomen werd), communisten, (vermeende) criminelen zoals zwarthandelaren Jehova's Getuigen en een groep van 101 Sovjet-krijgsgevangenen.
Tijdens de rondleiding werd er ingegaan op deze mensen. Gevreesd was het appel en de, nog altijd aanwezige, appelbel, waar mensen langdurig stil moesten staan, zonder te bewegen. Gebeurde dat wel dan werd deze persoon, of het hele appel, gestraft. Over de continue en alles overheersende honger die men leed en hoe deze honger het gedrag van de mensen veranderde, het verkrijgen van sigarettenpeuken die de bewakers lieten vallen en als handelsobject kon worden gebruikt. Maar ook door Duitse soldaten in de wachttorens dicht bij de omheining werden gegooid om gevangenen te verleiden om te dicht bij die omheining te komen zodat de soldaten op de gevangenen konden schieten. Of het opbouwen van een goede relatie met bewakers om een gemakkelijker baantje in het kamp te krijgen. Niet te onderschatten was het belang van onderlinge kameraadschap en het elkaar helpen zodat je een grotere kans had om te overleven.
Bij de 350 m lange schietbaan hoorden we hoe deze werd aangelegd door de (sterk) verzwakte gevangen en het zeer zware werk dat ze hiervoor moesten uitvoeren, met name in het aanleggen van de zand wallen aan beide zijden van de baan. De baan werd niet allen gebuikt voor oefening maar ook voor het executeren van de eerder genoemde Russen. Deze zijn na de oorlog herbegraven op het Russische Ereveld van begraafplaats de Rustenhof bij Amersfoort. In totaal zijn er in totaal 383 mensen gefusilleerd, waardoor Kamp Amersfoort de grootste Nederlandse executieplek tijdens de Tweede Wereldoorlog was.
Na de oorlog is Kamp Amersfoort eerst gebruikt voor het huisvesten van oorlogsmisdadigers. Later is het kamp ook gebruikt voor de opvang van vluchtelingen uit voormalig Nederlands-Indië, waaronder 12.500 Molukkers. In een later stadium is het grootse deel van het terrein overgenomen door de Politieacademie. Op een klein stuk van het originele terrein is nu Het Nationaal Monument Kamp Amersfoort gevestigd. Tijdens de rondleiding werd het duidelijk dat naast de eerste monumenten zoals de Gedenksteen (1952), het Nationaal Monument "De stenen man" (1953) er behoefte bleef om met verdere monumenten aspecten van het Kamp en de Tweede Wereldoorlog in het algemeen te herinneren en te herdenken, zoals bijvoorbeeld het nieuwe Monument voor diegenen die onderduikers in huis hadden en een serie foto’s van overlevenden van het Kamp in het bos. Ook is het wand reliëf uit de vroegere Amersfoortse Sinaï kliniek, voor onder meer de psychiatrische zorg voor Joodse mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd, nu in het bos bij het Kamp tentoongesteld.
Na deze indrukwekkende excursie werd en nog veel nagepraat gedurende de uitstekende lunch in Hotel Fletcher. Met veel dank aan Mike voor de organisatie.
